Thuốc lá thế hệ mới: Những hệ luỵ khôn lường

Theo Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế, qua phản ánh của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, cơ sở giáo dục và phương tiện thông tin đại chúng cho thấy hiện nay việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử (Electronic Nicotine Delivery - ENDs), thuốc lá nung nóng (Heated Tobacco Product - HTPs) đang có xu hướng gia tăng nhanh chóng đặc biệt trong đối tượng học sinh. Nhiều trường hợp các em học sinh phải cấp cứu vì bị ngộ độc nicotine và các dung dịch có trong các sản phẩm này. Các sản phẩm này hiện nay chưa được phép nhập khẩu, kinh doanh và lưu hành hợp pháp tại Việt Nam.

Tổ chức Y tế Thế giới WHO cho biết,  bất kỳ một sản phẩm thuốc lá nào đều có hại cho sức khỏe. Sản phẩm thuốc lá điện tử hiện nay có hơn 15.000 hương vị, hầu hết các hương vị đều thu hút giới trẻ. Đặc biệt, thuốc lá điện tử còn được phối trộn những hợp chất, hóa chất bên ngoài vào khi mà các con tiếp cận với những hóa chất bên ngoài đó sẽ gây ngộ độc cấp cho cơ thể.

Trao đổi với TS.BS Nguyễn Thị Bích Ngọc - Trưởng khoa Hô hấp, Bệnh viện Phổi Trung ương, về bản chất thuốc lá thế hệ mới cũng là những sản phẩm chứa nicotine giống như sử dụng thuốc lá truyền thống. Nicotine có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ ở lứa tuổi thanh thiếu niên và thậm chí có thể gây tổn thương bào thai (dẫn đến cân nặng sơ sinh thấp, tăng nguy cơ đẻ non và tăng nguy cơ hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh).

Theo bác sĩ, nicotin có trong thuốc lá điện tử là chất gây nghiện mạnh làm cho người sử dụng sẽ trở nên phụ thuộc vào các sản phẩm này.  Khói thuốc lá chứa các chất gây ung thư, làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi, ung thư thanh quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đột quỵ, xuất huyết não, ung thư dạ dày,... ở người sử dụng chúng.

Nhiều loại thuốc lá điện tử sử dụng các hương liệu tạo mùi thơm hấp dẫn (mùi bạc hà, cam, dâu tây, xoài, trà sữa,...) có thể dẫn đến ngộ độc ở trẻ nhỏ do uống nhầm hoặc kích thích trẻ em, thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử và đây là con đường dẫn đến việc sử dụng các chất gây nghiện khác bao gồm cả hút thuốc lá truyền thống, sử dụng rượu bia, ma túy,... Việc sử dụng thuốc lá điện tử có thể gây tổn thương phổi không hồi phục. Bên cạnh đó, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới do sử dụng pin để làm nóng và tạo ra dạng hơi, vì vậy cũng làm tăng nguy cơ bỏng và các tai nạn khác, bao gồm các vụ nổ từ thiết bị sạc điện bị lỗi hoặc sử dụng sai.

Ngoài ra, thuốc lá điện tử còn giảm khả năng đề kháng của cơ thể, ảnh hưởng tới hàng trăm gene khác nhau, làm suy giảm hệ miễn dịch. Để giảm tác hại của thuốc lá điện tử trong tương lai gần, các cơ quan chức năng cần cấm hẳn sản phẩm này.

Theo nghiên cứu hành vi nguy cơ của học sinh THCS và THPT do Viện Chiến lược và Chính sách y tế, Bộ Y tế năm 2022 cho thấy, số lượng học sinh sử dụng thuốc lá điện tử từ lớp 8 - 12 lên tới 8,35%, học sinh lớp 10 - 12 lên tới 12,6 %. Đáng nói, nghiên cứu này cũng cho thấy, có tới 8% phụ nữ và trẻ em gái hút thuốc lá điện tử, tỷ lệ hút thuốc lá điếu ở nữ chỉ 1,2%. Hút thuốc lá điện tử gây ra hệ lụy về sức khỏe sinh sản, chất lượng giống nòi.

Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, từ đầu năm 2023 đến nay, kết quả xét nghiệm các mẫu thuốc lá điện tử mà bệnh nhân bị ngộ độc có mang đến trung tâm trong quá trình cấp cứu đã phát hiện 13 mẫu có thành phần ma tuý, chất cần sa tổng hợp. Thuốc lá điện tử có hàng trăm chất khác nhau, có nhiều loại ma túy thế hệ mới được trộn vào và thay đổi liên tục. Các labo xét nghiệm hiện đại cũng không đủ năng lực xét nghiệm hết các chất này. Các labo chạy đua để tìm ra được các chất đó nhưng vài tháng sau lại chất khác. Nhiều mẫu thuốc lá điện tử bệnh nhân mang tới làm xét nghiệm ra nhiều chất mới, xa lạ ngay với cả bác sĩ. 

Bác sĩ Ngọc cảnh báo, việc dùng chất nicotine ở tuổi thiếu niên gây tác động nghiêm trọng đến các bộ phận của não, ảnh hưởng đến việc kiểm soát, chú ý, học tập, tâm trạng; đồng thời có thể làm tăng nguy cơ nghiện các chất khác trong tương lai gần. Đó là chưa kể trong thuốc lá điện tử còn có thành phần của một số chất gây nghiện khác.

Hiện các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không được phép nhập khẩu, quảng cáo và bán tại Việt Nam. WHO khuyến cáo tăng cường các quy định luật pháp hiện tại về cấm nhập khẩu và buôn bán để ngăn chặn, hạn chế tiếp cận nhằm ngăn ngừa sự gia tăng tỷ lệ sử dụng trong giới trẻ.