"Đừng để chuyện tăng thuế trở thành rào cản cho sự phát triển văn hóa"

Phóng viên Tạp chí điện tử Văn hoá và Phát triển đã có cuộc phỏng vấn với PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy  viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội để làm rõ những thông tin liên quan tới dự thảo này.

P.V: Thưa ông, những ngày qua, đề xuất tăng thuế tăng thuế giá trị gia tăng (VAT) lên gấp đôi với lĩnh vực văn hóa, thể thao nhận được sự quan tâm lớn cùa dư luận. Ông nhận định như nào về ảnh hưởng của đề xuất này đối với sự phát triển của văn hóa?

PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Đề xuất tăng gấp đôi VAT đối với lĩnh vực văn hóa và thể thao chắc chắn là một vấn đề cần được cân nhắc kỹ lưỡng bởi nó có thể tạo ra tác động sâu rộng đến sự phát triển văn hóa và thể thao của đất nước. Mức thuế cao hơn sẽ tăng thêm gánh nặng chi phí cho các hoạt động nghệ thuật, giải trí và thể thao, từ đó làm giảm khả năng tiếp cận của người dân với các sản phẩm văn hóa. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến những đối tượng thu nhập thấp, làm cho khoảng cách văn hóa giữa các tầng lớp trong xã hội có nguy cơ gia tăng.

Về lâu dài, nếu chi phí cho các dịch vụ văn hóa và thể thao tăng lên, người dân có thể sẽ bớt dành thời gian và nguồn lực cho việc thưởng thức các hoạt động này, khiến nền tảng văn hóa cộng đồng trở nên yếu đi. Các nghệ sĩ và nhà sáng tạo cũng có thể bị hạn chế nguồn lực để đầu tư vào các sản phẩm chất lượng, điều này làm giảm sức cạnh tranh của ngành văn hóa và thể thao nước ta trên cả thị trường trong nước và quốc tế.

Ngược lại, nếu chính sách thuế có sự ưu đãi cho lĩnh vực văn hóa, chúng ta sẽ tạo điều kiện tốt hơn cho việc phổ biến, bảo tồn và phát triển những giá trị văn hóa, nghệ thuật. Đặc biệt, điều này còn giúp tạo nên một môi trường lành mạnh để nghệ thuật phát triển bền vững, nơi mà người dân có thể dễ dàng tiếp cận, tự hào và gắn bó với văn hóa dân tộc.

Vì vậy, nếu mục tiêu cuối cùng là phát triển văn hóa bền vững, chúng ta nên xem xét giữ mức thuế hiện tại hoặc đưa ra chính sách hỗ trợ thuế cho lĩnh vực này thay vì tăng lên, để đảm bảo rằng văn hóa, thể thao vẫn là lĩnh vực được khuyến khích, nuôi dưỡng và lan tỏa trong cộng đồng.

P.V: Theo ông, đề xuất này sẽ ảnh hưởng như nào đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực văn hóa? Người dân bị ảnh hưởng ra sao khi tiếp cận đối với các sản phẩm văn hóa?

PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Đề xuất tăng gấp đôi thuế VAT đối với lĩnh vực văn hóa chắc chắn sẽ gây áp lực không nhỏ lên các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này. Việc tăng thuế sẽ làm tăng chi phí hoạt động của doanh nghiệp, khiến họ buộc phải điều chỉnh giá bán sản phẩm và dịch vụ để bù đắp khoản thuế tăng thêm. Điều này có thể dẫn đến việc nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó khăn về tài chính, thậm chí phải giảm quy mô hoạt động hoặc ngừng hoạt động. Những doanh nghiệp lớn hơn, mặc dù có khả năng điều chỉnh chi phí tốt hơn, vẫn phải đối mặt với nguy cơ giảm sức cạnh tranh do giá thành cao hơn so với sản phẩm ngoại nhập hoặc so với các lĩnh vực khác không bị ảnh hưởng bởi tăng thuế.

Về phía người dân, khi giá cả của các sản phẩm văn hóa tăng lên, khả năng tiếp cận của họ với các hoạt động nghệ thuật, giải trí và giáo dục văn hóa sẽ bị thu hẹp. Người tiêu dùng, đặc biệt là những người có thu nhập thấp và trung bình, có thể không còn sẵn sàng chi trả cho các sản phẩm văn hóa có giá cao hơn, dẫn đến giảm cầu và làm suy yếu sự gắn kết văn hóa trong cộng đồng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến quyền tiếp cận văn hóa mà còn làm giảm cơ hội nuôi dưỡng tình yêu văn hóa, nghệ thuật của người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Hơn nữa, văn hóa có vai trò quan trọng trong việc bồi đắp tâm hồn, nuôi dưỡng nhân cách và xây dựng lòng tự hào dân tộc. Khi người dân ít tiếp cận được với văn hóa, chúng ta có nguy cơ mất dần những giá trị cộng đồng, bản sắc và sự sáng tạo - những yếu tố nền tảng giúp xã hội phát triển bền vững.

P.V: Nhân câu chuyện về đề xuất tăng thuế đối với lĩnh vực văn hóa, thể thao lần này, theo ông cần phải tạo ra những chính sách ưu đãi nào để khắc phục những bất cập, tồn tại… từ đó thúc đẩy cho sự phát triển?

PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Tôi cho rằng, để khơi dậy và duy trì sức sống cho văn hóa, nghệ thuật và thể thao giữa những áp lực của việc tăng thuế, chúng ta cần có những chính sách ưu đãi thể hiện tinh thần nhân văn nhiều hơn, nhằm nuôi dưỡng giá trị văn hóa trong lòng mỗi người dân và tôn vinh giá trị văn hóa dân tộc.

Trước hết, hãy tưởng tượng một xã hội nơi mọi người đều có cơ hội tiếp cận với những hoạt động văn hóa cộng đồng, các sự kiện nghệ thuật, buổi triển lãm mà không bị rào cản bởi chi phí cao. Một chính sách giảm thuế, miễn thuế cho những hoạt động mang tính công cộng này sẽ mang lại không gian tinh thần, sự kết nối cho cộng đồng, giúp văn hóa không chỉ là điều người ta chiêm ngưỡng từ xa, mà là điều họ có thể tham gia, cảm nhận và sống cùng.

Đồng thời, những doanh nghiệp và cá nhân đang kiên trì nuôi dưỡng sáng tạo văn hóa cũng rất cần được khuyến khích. Một chính sách thuế linh hoạt cho các dự án sáng tạo, những ý tưởng táo bạo sẽ là lời động viên mạnh mẽ, giúp các nhà sáng tạo tiếp tục tạo ra những sản phẩm giàu giá trị, làm phong phú thêm cho đời sống văn hóa. Những nỗ lực đó, dù là một cuốn sách, một bộ phim hay một triển lãm nghệ thuật, đều là đóng góp vô giá cho di sản văn hóa dân tộc.

Còn những doanh nghiệp nhỏ, những cá nhân khởi nghiệp trong lĩnh vực này thì sao? Họ cần sự giúp đỡ, cần sự bảo vệ, bởi hành trình của họ luôn đầy thách thức. Những hỗ trợ thuế ưu đãi, những khoản vay với lãi suất nhẹ nhàng sẽ như những đôi cánh nâng đỡ cho các doanh nghiệp còn non trẻ này, giúp họ vượt qua những khó khăn ban đầu và tiến xa hơn trong việc tạo ra những giá trị văn hóa độc đáo, làm giàu bản sắc Việt Nam.

Cũng đừng quên những người đang âm thầm bảo tồn và phát huy di sản, những người đã dồn tâm huyết để giữ gìn văn hóa truyền thống. Họ rất cần những ưu đãi về thuế, để di sản không chỉ được gìn giữ mà còn có thể phát triển mạnh mẽ hơn, trở thành niềm tự hào dân tộc và là nguồn cảm hứng cho thế hệ tương lai.

Ngoài ra, bên cạnh Chương trình Mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa sẽ được thông qua tại Kỳ họp thứ 8 này, thì việc thiết lập các quỹ hỗ trợ tài chính cho văn hóa, những khoản tài trợ cho các dự án nghệ thuật, thể thao cũng là cách mà chúng ta có thể tiếp thêm động lực cho những nỗ lực đó.

Cùng với đó, Nhà nước và các doanh nghiệp tư nhân có thể chung tay hợp tác trong các dự án phát triển văn hóa, tạo ra những không gian mở để văn hóa thực sự phát triển trong lòng cộng đồng.

Tất cả những chính sách này sẽ là dòng chảy nuôi dưỡng văn hóa, giúp nó không ngừng lan tỏa và gắn bó sâu sắc với đời sống của mỗi con người. Một môi trường đầy sự trân trọng và thấu hiểu với những giá trị văn hóa sẽ giúp văn hóa không chỉ là niềm tự hào mà còn là điểm tựa vững chắc cho tương lai bền vững của đất nước.

P.V Xin trân trọng cảm ơn ông!