Thực trạng giao dịch hoa cây cảnh và các vấn đề pháp lý

29/07/2021 21:31

Nắm bắt được nhu cầu thưởng thụ các loại hoa, cây cảnh có giá trị nên nhiều người đã chú trọng tới thú chơi này. Các dòng hoa lan không nằm ngoài quy luật nêu trên và đang có nhiều những vấn đề pháp lý được bàn luận xung quanh việc chơi hoa lan.

     Trong đời sống đương đại, thú chơi hoa, cây cảnh là món ăn tinh thần của nhiều người dân và nó trở thành một môn nghệ thuật trong kho tàng văn hóa dân gian của dân tộc. chưa có một mốc thời gian đánh đấu nghệ thuật chơi hoa, cây cảnh xuất hiện ở Việt Nam xuất hiện từ khi nào. Chỉ biết, chúng ta không thể phủ nhận nghệ thuật chơi hoa, cây cảnh là rất có giá trị bởi nó không chỉ giúp cải thiện đời sống tinh thần mà những loài cây hoa quý hiếm, có giá trị cũng nâng cao vị thế của người chơi. Nắm bắt được nhu cầu thưởng thụ các loại hoa, cây cảnh có giá trị nên nhiều người đã chú trọng tới thú chơi này. Các dòng hoa lan không nằm ngoài quy luật nêu trên và đang có nhiều những vấn đề pháp lý được bàn luận xung quanh việc chơi hoa lan.

lan-001-1627569023.jpg
Các thương vụ chuyển nhượng hoa lan VAR có giá trị ngày càng cao

Trên các trang mạng xã hội, phương tiện truyền thông liên tục phản ánh thông tin về các thương vụ giao giao dịch liên quan đến hoa, cây cảnh diễn ra rầm rộ, tràn lan từ cả quy mô và hình thức. Nhắc đến các giao dịch liên quan đến cây, hoa cảnh nói chung và gần đây là dòng lan đột biến nói riêng, không ít người nghĩ ngay đến các giao dịch bạc tỷ, thương vụ vài chục tỉ đồng. Không hề nói quá khi so sánh Lan đột biến còn đắt hơn vàng từ các giao dịch 250 tỷ đồng cho một cây Lan đột biến ngọc sơn cước tại thị xã Đông Triều Quảng Ninh; Lan phi điệp đột biến có tên gọi “Huyền thoại Bướm Đại ngàn” được chủ Facebook Chính Trường rao bán với giá 100 tỷ đồng, giao dịch cây sanh với giá trị đến hàng chục tỷ đồng,… Sự “nở rộ” của thị trường này đặt cho nhiều người câu hỏi đâu mới là giá trị thực của những cây, hoa cảnh? Phải chăng đang có sự hô biến, thổi giá tạo ra một thị trường “bong bóng” lan đột biến?

Trước diễn biến phức tạp của thị trường lan đột biến, nhiều cơ quan nhà nước đã vào cuộc trong đó có cơ quan điều tra. Ngay sau khi vụ việc giao dịch 250 tỷ đồng cho một cây Lan đột biến Ngọc sơn cước tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh diễn ra, Cục điều tra tội phạm về tham nhũng kinh tế buôn lậu C03 đã phối hợp với công an tỉnh Quảng Ninh triệu tập cả người bán và người nhận chuyển nhượng để làm rõ thông tin. Theo cơ quan chức năng thì thực tế không có việc giao dịch bằng tiền mặt như thông tin các đối tượng đăng tải trên Facebook mà các Bên chỉ thực hiện kí kết hợp đồng nhân giống 5000 cây con từ cây mẹ.

Thực tế, không ít người lợi dụng sự thiếu hiểu biết về Hoa Lan của người khác để thực hiện hành vi có dấu hiệu lừa đảo nhằm chiếm đoạt tài sản  của người khác. Tháng 12/2020, Công an Huyện Tân Sơn, Phú Thọ đã khởi tố 3 bị can về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản lên tới 3 tỷ đồng; người bị khởi tố sử dụng phương thức tách lan đột biến thật gắn vào gốc lan phi điệp thường bằng keo. Công an Huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình đã bắt tạm giam một bị can về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản với thủ đoạt sử dụng mạng xã hội bán Hoa Lan đột biến giả, lừa đảo chiếm đoạt lên tới 4.6 tỷ đồng và tương tự như vậy rất nhiều giao dịch khác liên quan đến chuyển quyền Lan đột biến diễn ra gần đây đều được nhận định là không có thực.Vậy, mỗi người dân cần làm gì, nhìn nhận ra sao trước các giao dịch Lan đột biến để tránh bị mắc lừa trong các giao dịch Lan này?

1. Nhận định về hành vi có dấu hiệu lừa đảo trong các giao dịch dân sự liên quan đến lan đột biến.

Người thực hiện hành vi phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản phải thỏa mãn các yếu tố cấu thành của tội này. Tại điều 174 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017 quy định:

Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

Như vậy, tội phạm thực hiện hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản thông qua việc bán Hoa Lan đột biến phải thỏa mãn các yếu tố cấu thành tội phạm từ chủ thể là người có đủ năng lực trách nhiệm hình sự, mặt khách thể là các quyền về tài sản của cá nhân, tổ chức bị tôi phạm xâm phạm, mặt chủ quan và đặc biệt chú ý tới mặt khách quan của tội phạm  là Hành vi của tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản là hành vi dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản của người khác mà ngay lúc đó, người bị hại không biết được có hành vi gian dối; Dùng thủ đoạn gian dối là việc đưa ra thông tin giả, không đúng với sự thật nhưng làm cho người bị lừa dối tin đó là thật và giao tài sản cho người phạm tội. Việc đưa ra thông tin giả có thể được thực hiện bằng nhiều cách khác nhau như bằng lời nói, bằng chữ viết (viết thư), bằng hành động, bằng hình ảnh…hoặc kết hợp bằng nhiều cách thức khác nhau. Hiện nay, thủ đoạn lừa đảo của tội phạm rất tinh vi, tội phạm thường thực hiện hành vi lừa đảo trên các trang mạng xã hội như Facebook, zalo… hoặc các trang web, sau khi đã chiếm đoạt được tài sản, tội phạm sẽ cắt đứt mọi liên hệ với người bị hại và thường người bị hại không biết hoặc biết những thông tin không chính xác về tội phạm.

Như vậy, khi tham gia các giao dịch dân sự liên quan đến Hoa Lan đột biến, người mua cần chú ý về các thông tin,  tính trung thực, đáng tin cậy của thông tin và đặc biệt là giá hàng hóa và giá trị sử dụng và đặc biệt là thông tin về người bán và hình thức giao dịch để tránh bị lừa đảo.

2. Nhận biết các giao dịch dân sự, hợp đồng mua bán Hoa Lan hợp pháp

Theo quy định của Bộ luật dân sự 2015 thì một giao dịch dân sự hợp pháp thì giao dịch này phải thỏa mãn các yêu cầu, điều kiện sau:

- Chủ thể tham gia giao dịch dân sự có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với hợp đồng được xác lập. Đối với những giao dịch dân sự khác nhau thì về điều kiện của chủ thể cũng có sự khác nhau. Tuy nhiên, ở đây liên quan đến các giao dịch Lan có giá trị lớn thì cần phải người có đầy đủ năng lực hành vi, nhận thức xác lập mới đảm bảo các quyền và lợi ích hợp pháp của các Bên tham gia giao dịch.

- Ý chí tự nguyện: Chủ thể tham gia hợp đồng tự nguyện xác lập nội dung hợp đồng, không bị đe dọa, cưỡng ép.

- Mục đích và nội dung của hợp đồng không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo đức xã hội. Điều cấm của luật là những quy định của pháp luật không cho phép chủ thể tham gia giao dịch thực hiện một hoặc một số hành vi nhất định. Còn đối với những quy phạm đạo đức rất rộng tùy từng vùng miền có những quy tắc đạo đức khác nhau mà được đa số cộng đồng dân cư thừa nhận là quy tắc xử sự đúng đắn.

- Hình thức của giao dịch: Hợp đồng phải đảm bảo quy định về hình thức theo quy định pháp luật có thể là Hợp đồng miệng đối với những tài sản giá trị nhỏ, hoặc Hợp đồng bằng văn bản, Hợp đồng được công chứng, chứng thực đối với những giao dịch mà pháp luật bắt buộc phải thực hiện công chứng, chứng thực.

Ngoài ra, tùy thuộc vào đối tượng mà các Bên giao dịch sẽ có những điều kiện cụ thể. Tuy nhiên, rất khó để khẳng định cơ sở xác định những cây lan đột biến có giá trị cao như người bán đưa ra. Có thể giá là một trong các chiêu trò thổi giá của một số người lợi dụng nhằm mục đích khác. Nếu là một giao dịch dân sự hợp pháp thì đã có những quy định của bộ luật dân sự điều chỉnh. Do đó, những người tham gia vào giao dịch này cần hết sức cẩn thận và cảnh giác với các chiêu trò của người phạm tội.

3. Xác định thuế đối với các giao dịch chuyển quyền lan đột biến.

Giả sử các giao dịch liên quan đến Lan đột biến được diễn ra thật thì hiện nay, vấn đề xác định thuế đối với các giao dịch chuyển quyền lan đột biến vẫn còn rất nhiều tranh cãi bởi:

Nếu khẳng định Lan đột biến là sản phẩm có nguồn gốc từ hoạt động sản xuất nông nghiệp và chủ của sản phẩm này có quyền hưởng các lợi thế từ quy định thuế theo Thông tư 111/2013TT-BTC hướng dẫn về luật thuế thu nhập cá nhân khi xác định một số trường hợp được miễn thuế đối với việc chuyển nhượng sản phẩn từ nông nghiệp. Khi đó, chủ thể phải đáp ứng các điều kiện như: Có quyền sử dụng đất, quyền thuê đất, để sản xuất và trực tiếp tham gia lao động sản xuất nông nghiệp; Trường hợp đi thuê lại đất của tổ chức, cá nhân khác thì phải có văn bản thuê đất theo quy định của pháp luật (trừ trường hợp hộ gia đình, cá nhân nhận khoán trồng rừng, chăm sóc, quản lý và bảo vệ rừng với các công ty Lâm nghiệp; Thực tế cư trú tại địa phương nơi diễn ra hoạt động sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp...

Đối chiếu quy định nêu trên thì nếu người trồng Lan trực tiếp mang bán cho người khác thì không phải chịu thuế thu nhập phát sinh từ hoạt động giao dịch chuyển quyền này.

Tuy nhiên, tại khoản 5 điều 5 Thông tư 219 /2013 TT-BTC quy định về trường hợp phải nộp thuế đối với sản phẩm nông nghiệp khi chuyển nhượng có quy định:

Hộ, cá nhân kinh doanh … nộp thuế GTGT theo phương pháp tính trực tiếp trên GTGT khi bán sản phẩm trồng trọt … chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường ở khâu kinh doanh thương mại thì kê khai, tính nộp thuế GTGT theo tỷ lệ 1% trên doanh thu.

Vấn đề pháp lý đặt ra ở đây là khi nào người bán Lan đột biến được miễn thuế và khi nào thì họ phải nộp thuế ? Nếu đối chiếu theo quy định tại Thông tư số 111 nêu trên thì họ được miễn thuế còn theo thông tư số 219 thì họ phải nộp thuế. Nếu xác định được cá nhân kinh doanh thì thuế suất tính thuế thu nhập cá nhân sẽ là 0,5% tổng giá trị giao dịch theo điểm a khoản 3 điều 10 Luật sửa đổi các luật về thuế 2014.

 Do đó, dưới mỗi giao dịch cần phải được thẩm tra, xác định xem sản phẩm là hàng hóa đó có nguồn gốc ra sao để có thể áp dụng hay không áp dụng việc tính thuế, tránh đánh thuế vào những sản phẩm không phải nộp thuế hoặc không đánh thuế những sản phẩm phải nộp thuế dẫn tới thất thu thuế nhà nước.

4. Chế tài áp dụng đối với người đưa những thông tin không đúng sự thật về hoa Lan đột biến

Trước tiên, chúng ta cần nhìn nhận rằng gần như toàn bộ các giao dịch Lan đột biết mà chúng ta biết được đều thông qua các thông tin báo chí, mạng xã hội chứ không phải là một phát ngôn chính thức từ một nhà chức trách hoặc một cơ quan thuế đã thu thuế trên giao dịch đó. Tức là, người đưa tin sai sự thật, có hành vi có dấu hiệu gian dối, lừa đảo đã lợi dụng và công nghệ thông tin, điện tử để truyền tải hành vi không đúng sự thật. Do đó, tùy theo tính chất, mức độ thì người đưa thông tin giả mạo, sai sự thật sẽ bị xử phạt hành chính hoặc xử lý hình sự hoặc bồi thường thiệt hại nếu bị khởi kiện dân sự. Tuy nhiên, hiện nay, luật xử lý vi phạm hành chính và các nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cây trồng cũng chưa có điều luật nào cụ thể tương ứng để điều chỉnh hành vi xử phạt vi phạm đối với giao dịch chuyển nhượng Lan. Do đó, cơ quan quản lý hành chính sẽ rất khó khăn khi xem xét các hành vi vi phạm để áp chế tài xử phạt. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần phải xác định rằng nếu có hành vi xâm phạm vào quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức thì tùy theo hậu quả mà cá nhân, tổ chức đó có thể khởi kiện dân sự hoặc tố giác về hành vi lừa đảo. Khi đó, quan hệ pháp luật hình sự hoặc quan hệ pháp luật phi hình sự sẽ được áp dụng tùy từng tính chất, mức độ của hành vi.

5. Những lưu ý về việc giao dịch có giá trị lớn, qua mạng xã hội

Khi chúng ta có ý định giao dịch dựa trên các thông tin qua mạng xã hội, chủ thể cần lưu ý các vấn đề sau:

  • Kiểm chứng kênh thông tin, trang mạng đã đưa tin về hàng hóa (Hoa Lan) có rõ ràng, minh bạch hay không ? có địa chỉ giao dịch cụ thể hay không ? có được cơ quan chức năng cấp phép hoạt động hay không ?
  • Cần xác định danh tính của chủ thể mình giao dịch thông qua các thông tin về địa chỉ, nơi cư trú, nhân thân để đánh giá độ tin cậy của chủ thể tham gia giao dịch.
  • Giao dịch có giá trị lớn cần phải được lập thành văn bản, hình thức của văn bản tuân thủ các quy định của pháp luật dân sự như thông tin giao dịch, họ tên, địa chỉ, số điện thoại, số căn cước công dân…thậm chí giao dịch đó có thể phải được công chứng để người có chuyên môn hỗ trợ phát hiện các dấu hiệu gian dối hoặc những ai có ý định lừa đảo sẽ không dám thực hiện hành vi.
  • Phương thức chuyển tiền cần phải được thực hiện và tuân thủ các quy định của pháp luật như chuyển tiền thông qua tài khoản để tránh việc trốn thuế hoặc đồng phạm với chủ thể trốn thuế nếu chủ thể đó bị xử lý.
  • Thông báo ngay cho cơ quan chức năng để các cơ quan này xử lý khi phát hiện các dấu hiệu của hành vi gian dối.

 Chơi hoa, cây cảnh từ lâu đã trở thành một thú vui và truyền thống của một số người, một số vùng. Hiện nay, chúng ta cần phải giữ gìn nét đẹp truyền thống đó nhưng cũng cần phải nhìn nhận dưới góc độ pháp lý để đảo bảo hành lang pháp lý cho truyền thống đó phát triển. Chính vì vậy, người chơi hoa Lan cần phải có cái nhìn tinh túy khi tham gia các giao dịch để vẫn thỏa mãn đam mê mà tránh được thiệt hại. Đồng thời, nhà nước cũng cần có các quy định rõ ràng để điều chỉnh các hành vi, giao dịch cụ thể liên quan tới thú chơi đang thu hút nhiều chủ thể tham gia.

Ths. Luật sư. Nguyễn Hồng Bách, Viện trưởng Viện Ứng dụng Khoa học Công nghệ và Luật pháp
Bạn đang đọc bài viết "Thực trạng giao dịch hoa cây cảnh và các vấn đề pháp lý" tại chuyên mục Kết nối xanh. https://vanhoaphattrien.vn | Hotline: 08.4646.0404  | Đọc phiên bản tiếng Anh TẠI ĐÂY