AI giúp bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa
AI có thể hỗ trợ số hóa các hiện vật, tư liệu lịch sử và công trình kiến trúc bằng công nghệ quét 3D, giúp lưu giữ và tái tạo các di sản có nguy cơ bị mai một. Ví dụ, dự án CyArk đã sử dụng công nghệ quét 3D để số hóa và bảo tồn các di tích văn hóa quan trọng trên toàn thế giới, bao gồm cả đền Angkor Wat ở Campuchia và di tích nhà thờ Đức Bà ở Paris.
AI cũng có thể phân tích và xử lý dữ liệu từ các tài liệu cổ, giúp dịch thuật, phục hồi nội dung bị hư hại, thậm chí tái hiện những nét văn hóa đã bị lãng quên. Chẳng hạn, hệ thống AI của Google đã được sử dụng để dịch các cuộn sách Biển Chết (Dead Sea Scrolls), giúp giải mã các văn bản cổ này một cách chính xác hơn.
Ngoài ra, AI còn hỗ trợ việc lan tỏa di sản văn hóa đến công chúng thông qua các ứng dụng thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR) và chatbot hướng dẫn du lịch. Ví dụ, Bảo tàng Anh (British Museum) đã sử dụng AI và AR để tạo ra trải nghiệm tham quan ảo, cho phép khách tham quan khám phá các hiện vật cổ một cách sống động và tương tác.
AI còn giúp cá nhân hóa nội dung, đề xuất những thông tin phù hợp với sở thích của từng người. Ví dụ, nền tảng Khan Academy sử dụng AI để cá nhân hóa trải nghiệm học tập của người dùng, từ đó giúp họ tiếp cận các tài liệu giáo dục về văn hóa và lịch sử một cách hiệu quả hơn.
Ngoài những ứng dụng đã kể trên, AI còn giúp dự báo hư hỏng và phục hồi hiện vật, phân tích mẫu vải và chất liệu cổ, tái hiện lịch sử dưới dạng hình ảnh động hoặc video, tạo các mô hình 3D và AR, hỗ trợ nghiên cứu và phát triển các hệ thống nhận dạng hiện vật. Những ứng dụng này giúp mở rộng khả năng bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, đồng thời mang lại những trải nghiệm mới mẻ và hấp dẫn cho công chúng.
Những thách thức mà AI phải đối mặt khi lan tỏa giá trị di sản
Dù có nhiều tiềm năng, AI vẫn đối mặt với không ít thách thức trong việc lan tỏa giá trị di sản văn hóa. Một trong những trở ngại lớn nhất là vấn đề dữ liệu. Nhiều tư liệu di sản chưa được số hóa đầy đủ hoặc bị thiếu hụt thông tin, gây khó khăn cho AI trong việc phân tích và tái tạo. Ví dụ, nhiều tài liệu và hiện vật ở các khu vực nghèo khó hoặc có xung đột vẫn chưa được tiếp cận và số hóa.
Bên cạnh đó, sự chính xác trong việc diễn giải và truyền tải nội dung văn hóa cũng là một thách thức, vì AI có thể mắc lỗi trong việc hiểu ngữ cảnh hoặc làm sai lệch ý nghĩa gốc. Ví dụ, AI có thể gặp khó khăn trong việc dịch thuật các ngôn ngữ cổ hoặc các ngôn ngữ có ít tài liệu học thuật.
Ngoài ra, còn có vấn đề bản quyền và đạo đức trong việc sử dụng AI. Việc AI tái tạo các tác phẩm nghệ thuật, hình ảnh, âm thanh có thể làm dấy lên những tranh luận về quyền sở hữu trí tuệ. Đồng thời, nếu không được kiểm soát chặt chẽ, AI có thể vô tình tạo ra những nội dung sai lệch hoặc làm mất đi tính nguyên bản của di sản văn hóa.
Biện pháp khắc phục thách thức
Để khắc phục những thách thức trên, trước hết cần có sự đầu tư nghiêm túc vào việc xây dựng kho dữ liệu số về di sản văn hóa, đảm bảo độ chính xác và toàn diện. Việc hợp tác giữa các chuyên gia văn hóa, nhà nghiên cứu lịch sử và kỹ sư AI là rất quan trọng nhằm tạo ra các mô hình AI có thể hiểu đúng và truyền tải trung thực giá trị di sản.
Bên cạnh đó, cần có các quy định pháp lý rõ ràng về bản quyền và đạo đức trong ứng dụng AI vào di sản văn hóa. Các tổ chức quản lý di sản nên phát triển những hướng dẫn và chính sách kiểm soát AI, đảm bảo rằng công nghệ này phục vụ cho mục tiêu bảo tồn thay vì thương mại hóa một cách thiếu kiểm soát.
Cuối cùng, nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của AI trong việc bảo tồn di sản cũng là điều cần thiết. Khi có sự đồng thuận từ xã hội, việc ứng dụng AI vào lĩnh vực này sẽ trở nên hiệu quả và bền vững hơn, giúp di sản văn hóa được bảo tồn và phát huy một cách sâu rộng trong kỷ nguyên số.
